Ontwikkelingstheorieën

VIDEO: Ecologische systeemtheorie van Urie Bronfenbrenner

Bio-ecologische systeemtheorie

Stel je voor dat een kind moeite heeft op school, en vaak wordt de schuld gegeven aan één enkele factor. Bijvoorbeeld, slechte cijfers kunnen worden toegeschreven aan een vermeend gebrek aan zelfdiscipline. Maar de werkelijkheid is vaak veel complexer.

Bronfenbrenner introduceert ons in zijn bio-ecologische systeemtheorie, waarin hij benadrukt dat de ontwikkeling van een individu wordt beïnvloed door verschillende niveaus:

  • Microsysteem: De directe omgeving zoals familie en school.
  • Mesosysteem: De interacties tussen verschillende microsystemen.
  • Exosysteem: Externe omgevingen die indirecte invloed hebben.
  • Macrosysteem: Culturele normen en waarden in de samenleving.

Afbeelding hersenstam

Deze afbeelding komt van mymotordevelopment.blogspot.com

Stel je voor dat een kind in een disfunctioneel gezinssysteem opgroeit. Dit microsysteem kan leiden tot problemen in de schoolomgeving, waardoor het mesosysteem wordt beïnvloed. Deze interacties laten het belang van het begrijpen van alle niveaus.

Maar dat is niet alles. In het bio-ecologische model gelooft men dat oorzaak en gevolg elkaar wederzijds beïnvloeden, ontwikkeling plaatsvindt op alle niveaus, interpretatie verschilt per individu, en kinderen actief vorm geven aan hun eigen ontwikkeling.

Ontwikkelingsopgaven

Kinderen doorlopen gedurende hun leven verschillende ontwikkelingsopgaven, die van vitaal belang zijn voor hun groei en welzijn. Deze opgaven variëren afhankelijk van de levensfase en omvatten essentiële vaardigheden zoals leren schrijven, sociale interactie, en cognitieve ontwikkelingen. In dit proces speelt het concept 'scaffolding' een belangrijke rol, waarbij ondersteuning wordt geboden die past bij het huidige niveau van de leerling.

Volgens Goudena (1994) zijn er drie belangrijke vooronderstellingen van ontwikkelingsopgaven:

  • Een bepaalde ontwikkelingsopgave hoort bij een specifieke periode in het leven.
  • Sommige opgaven worden beïnvloed door de cultuur (bijvoorbeeld rituelen zoals communie).
  • De voltooiing van deze opgaven heeft invloed op de ontwikkeling en het gedrag van het kind in latere levensfasen.

Laten we deze concepten toepassen op verschillende levensfasen:

Leeftijdsfase Ontwikkelingsopgaven Opvoedingstaken
Baby's (0-2 jaar)
  • Ontwikkeling van basisvertrouwen en hechting
  • Eerste motorische vaardigheden (zoals rollen, zitten)
  • Ontwikkeling van zintuigen (zien, horen, tastzin)
  • Zorgen voor fysieke nabijheid en liefdevolle interactie
  • Bieden van veilige omgeving voor exploratie
  • Stimuleren van zintuiglijke ervaringen
Peuters (2-4 jaar)
  • Ontwikkeling van taal en communicatie
  • Zelfstandigheid en autonomie ontwikkelen
  • Basale sociale vaardigheden (delen, samen spelen)
  • Stimuleren van taalontwikkeling
  • Ondersteunen van zelfstandigheid met veilige grenzen
  • Introduceren van sociale interacties
Kleuters (4-6 jaar)
  • Ontwikkeling van fijne motoriek (bijvoorbeeld knippen, tekenen)
  • Sociale vaardigheden verder uitbouwen (samenwerken, delen)
  • Cognitieve ontwikkeling (herkennen van letters, cijfers)
  • Stimuleren van creatieve activiteiten
  • Ondersteunen van vroege lees- en rekenvaardigheden
  • Bevorderen van positieve sociale interacties
Basisschoolleeftijd (6-12 jaar)
  • Academische vaardigheden verder ontwikkelen (rekenen, lezen)
  • Sociale competenties verfijnen (vriendschappen, samenwerking)
  • Identiteitsvorming begint
  • Ondersteunen bij huiswerk en academische uitdagingen
  • Bevorderen van onafhankelijkheid
  • Ondersteunen van positieve zelfbeeldvorming
Jongeren of Adolescenten (12-18 jaar)
  • Identiteitsvorming en zelfontdekking
  • Emotionele zelfregulatie
  • Ontwikkeling van carrière- en levensdoelen
  • Ondersteunen bij het verkennen van interesses en passies
  • Faciliteren van emotionele intelligentie
  • Begeleiden bij studie- en beroepskeuzes
Volwassenen (18+ jaar)
  • Consolidatie van persoonlijke identiteit
  • Onafhankelijkheid in het dagelijks leven
  • Continu leren en persoonlijke groei
  • Ondersteunen van levenslang leren
  • Bevorderen van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid
  • Faciliteren van het vinden van betekenis en voldoening

Deze inzichten in ontwikkelingsopgaven en opvoedingstaken bieden waardevolle begeleiding voor ouders en opvoeders in het ondersteunen van kinderen in elke fase van hun leven. Het begrijpen van mogelijke gevolgen van het niet bereiken van bepaalde opgaven is ook cruciaal voor een effectieve begeleiding.